تأملی در فلسفه نماز و روزه استیجاری و پاسخ به برخی شبهات درباره آن

به قلم حجت الله حاجی کاظم؛ بهار ۱۳۹۴

اشاره

توجه شود که پای نهادن به بررسی احتمالات فلسفه احکام، بسیار ظریف و حساس است. پاسخ‌های ما در زمینه فلسفه احکام، تاملاتی شخصی و بنا بر این حدیث شریف است: «ما ادی العبد فرائض الله حتی عقل عنه: بنده، (حق) فرائض الهی را ادا نمی‌کند مگر (وقتی) که درباره آنها تعقل کرده باشد» و بنده معترف هستم که شاید در فهم برخی از حکمت‌های مورد نظر الهی اشتباه کرده‌ام و مطمئن هستیم که بسیاری زیبایی‌های پنهان این احکام از نظر ما دور مانده است. بنابراین به هیچ وجه این موارد را حکمت قطعی مورد نظر دین نمی‌دانیم اما فایده این است که وقتی به آن‌ها می‌اندیشید، زاویه‌های احتمالی بسیار متناسبی با هدف دین برایتان کشف می‌شود و روشنی را حس می‌کنید. گاه آن قدر به وجد می‌آیید که وصف آن در کلمات جای نمی‌شود. فکر کردن به فلسفه احکام (با اطلاع از جزئیات وحی) تنها برای پاسخ دادن به شبهات نیست بلکه بسیاری اوقات موجب می‌شود اولویت‌های مورد نظر خداوند را بهتر بشناسیم.

خیلی سؤال داریم

ابهامات درباره فلسفه نماز و روزه استیجاری زیاد است. برخی از سؤالات مطرح به شرح ذیل است:

  • چه لزومی دارد کسی که نماز و روزه قضای خود را نگرفته، به کسی پول بدهند تا نماز و روزه را انجام دهد؟ خدا که نیازمند نماز و روزه ما نیست؛ برای مرده هم فایده‌ای ندارد. پس چرا واجب است برای او نمازهایش را حتی در قبال پرداخت پول بخوانند؟
  • آیا این حکم، به معنای فروش بهشت نیست؟ (شبیه مسیحیت که بابت بخشش گناهان جریمه نقدی دریافت می‌کنند)
  • چرا برای نماز و روزه پول دریافت می‌کنند؟ زیباتر نبود که رایگان بخوانند؟
  • آیا موجب نمی‌شود برخی پول‌دارها‌ به این امید که پول نماز و روزه را برای خوانده شدن بعد مرگ پرداخت می‌کنند آن‌ها را به جا نیاورند و بگویند پولش را می‌دهم؟
  • امکان پرداخت پول برای نماز و روزه میت، باعث تبعیض علیه فقرا و امتیازی برای ثروتمندان نیست؟
  • آیا با این احکام توبه دشوار نخواهد شد؟ آیا امید به خداوند برای بازگشت کم نمی‌شود؟
  • نماز و روزه‌ای که به خاطر آن پول دریافت شود، چه ارزشی دارد؟
  • چرا قضای نماز همان مقدار است و قضای روزه‌ای که عمدی خورده‌ایم ۶۰ برابر؟
  • چرا گناهان بسیار بزرگی مثل زنا کفاره ندارد اما نماز و روزه کفاره دارد؟
  • روحانی‌ها و دفاتر مراجع تقلید، این حکم را برای نفع و تجارت خودشان راه نینداخته‌اند؟
  • چرا در این سال‌ها قیمت نماز و روزه استیجاری تورم زیادی داشته است؟
  • از کجا معلوم است که کسی که پول می‌گیرد، حتماً نماز را بخواند؟
  • آیا بهتر نیست این پول‌ها به جای نماز خواندن به فقیر داده شود؟
  • خدا می‌توانست دستور به جبران بعد مرگ ندهد و اگر هم داد، امکان انجام استیجاری (اجاره گرفتن و پرداخت پول) را فراهم نکند. چرا چنین نکرد؟

IMG09510871

و سؤالات دیگری به که حتی به عنوان نوعی تهمت نسبت به دفاتر مراجع دینی قابل بررسی است. تلاش داشته‌ایم با عنایت به روح قوانین اسلامی و دیگر حرف‌های اسلام، خوب بیندیشیم؛ اما ممکن است پاسخ‌های ما با مقصود خداوند فاصله‌هایی داشته باشد ولی به هر حال شبهه را برطرف می‌کند چرا که اطمینان شبهه ناک را می‌شکند. برای نمونه، ادعای شبهه این است که مطمئن است فلان کار هیچ حکمت معقولی نمی‌تواند داشته باشد و وقتی یک احتمال حکیمانه مطرح می‌شود، اطمینان او از بین می‌رود.

نماز و روزه استیجاری چیست؟

از نظر احکام اسلامی،‌ نماز و روزه‌های واجبی برای مسلمان در نظر گرفته شده است که اگر کسی نتواند آنها را در زمان مقرر انجام دهد، باید قضای آن‌ها را انجام دهد و اگر نتواند، باید بعد از مرگ او به جای وی قضا را بگیرند. بازماندگان می‌توانند به کسی پولی پرداخت کنند و او در عوض میت، نماز و روزه‌ها را به جای آورد. همه مسلمانان موظفند در هر مقطعی با وصیت، تعداد نماز و روزه قضای خود را مشخص کرده و بخواهند در صورت فوت، از بخشی از اموالشان برای ادای آن استفاده شود. تا زمان مرگ نمی‌توان برای نماز و روزه اجیر گرفت و ادای آنها بر گردن خودمان است و نباید کوتاهی کنیم.

نماز و روزه خواندن برای مرده چه فایده‌ای دارد؟

فایده واجب بودن قضای نماز در زمان زنده بودن شخص، محل تردید نیست. به هر حال خواندن نماز قضا موجب جبران برخی سستی‌ها خواهد بود. اما در مورد میت چه می‌توان گفت؟ خداوند می‌توانست بگوید کسی که توبه می‌کند اما فرصت قضا کردن نمازهایش را ندارد، بخشیده می‌شود. چرا بعد از مرگ باید برایش انجام دهند؟ مگر این خود آن شخص نبود که باید با نماز رشد می‌کرد؟ خواندن دیگران چه فایده‌ای برای روح و رشد او دارد؟

پاسخ این است که دستور به خواندن قضاها بعد از مرگ، فقط برای خود میت نیست بلکه اگر فایده‌های مهمی برای دیگران نیز داشته باشد، قابل دفاع است. برخی فایده‌های آن برای اجتماع، چنین به نظر می‌رسد:

۱.    وقتی می‌بینی حتی بعد از مرگ عزیزانت باید نماز و روزه آنان را پیگیر شوی، ادای فریضه‌های خانواده‌ات برایت مهم می‌شود. برای فرزند بزرگتر مهم خواهد بود که پدر و مادرش نماز و روزه خود را اشتباه نخوانند. برای پدر و مادر مهم می‌شود که بار زحمت بر فرزندان و بازماندگان نیندازند. شاید خداوند این مکانیسم را برای یاد خدا توسط بازمانده‌ها نیز طراحی کرده باشد.

۲.    برای آنان که در دنیا هستند و نماز و روزه سفارش می‌دهند و یا نماز و روزه استیجاری انجام می‌دهند نیز بالاخره یاد نماز و روزه و یا تکرار ذکرهای الهی که مقدمه توجه قلب است اتفاق می افتد.

۳.    گذشته از همه این‌ها چه کسی گفته با خروج انسان از دنیا، رشد او در اثر ارتباط با دنیا اتفاق نمی‌افتد؟ اینکه میت درک می‌کند با وجود جدا شدن از دنیا دیگران به فکر نمازهای او هستند، می‌تواند توجهی برای او به نماز ایجاد کند و برای او اثرات مثبت روحی داشته باشد.

۴.    همیشه باید حساب و کتاب نمازها و روزه‌های باقی مانده را داشته باشند تا بتوانند به دیگران سفارش کنند برایشان انجام دهند.

نکته بسیار مهم دیگر این است که فایده‌هایی عقلانی برای خود میت هم می‌توان بر شمرد که شاه بیت این نوشتار است:

۱.    به نظر ما رشد انسان بعد از مرگ نیز ادامه دارد. (هرچند سرعت اثر عمل، به دلایلی که قابل بحث است، به شدت بعد از مرگ کم می‌شود) اینکه کسی در برزخ متوجه می‌شود عزیزانش به یاد او کار خیری را آغاز کرده‌اند، در او می‌تواند اثرگذار باشد. بنابراین تصور نکنیم کسی که از دنیا می‌رود، وارد محیطی منجمد خواهد شد و هیچ تغییری در او تا ابد ایجاد نخواهد شد. سرنخ روشن این نکته را در روایات و آیات می‌توانیم بیابیم. بنابراین با این نکته، خوانده شدن نماز به یاد کسی، می‌تواند تا حدودی جبرانی حقیقی (و نه فقط قراردادی) برای او باشد. بعید نیست همان طور که در دنیا مکانیسم‌هایی وجود دارد، همان طور که چیزهایی خاصیت‌های خوب و بدی دارند، در برزخ هم مکانیسم‌هایی وجود داشته باشد که کمک به رشد روحی و معنوی انسان نماید. برای مثال، شاید مناسباتی در برزخ موجب شود میت منتظر خیرات بازماندگان خود شود تا روحیاتی در او ایجاد گردد و رشدی برایش به وجود آید.

۲.    فایده دوم، دلایلی روانی دارد. یکی از حالت‌های روانی که می‌توانیم در خودمان حس کنیم، این است که لحظه تصمیم برای خواندن یا نخواندن نماز و شرایط ادا کردن و نکردن روزه، حساب کتاب‌هایی می‌کنیم و جوانب موضوع را بررسی می‌نماییم. اگر خداوند می‌گفت قضای نمازی که عصیان کردی و نخواندی واجب نیست، بسیار راحت‌تر چشم را بر انجام آن می‌بندیم. اما وقتی مطمئن باشید و توجه داشته باشید که اگر الان نخوانید، بالاخره باید بخوانید و حتی اگر عقب بیندازید، بالاخره باید برایتان بخوانند و باید به این امید باشیم که آنان بعد از مرگمان از وصیتمان سرپیچی نکنند. تا زمانی که امکان ادای واجبات توسط خانواده وجود داشته باشد، باید در برزخ منتظر آن بمانید. وقتی به این موارد فکر کنیم، بسیار راحت‌تر خود را متقاعد می‌کنیم که تلاش کنیم نماز را در هیچ مقطعی ترک نکنیم. وقتی کسی به خاطر خستگی، تنبلی، سهل انگاری و … در مرز رها کردن نماز قرار می‌گیرد، اگر بداند بالاخره باید روزی آن را بخواند یا کسی برایش بخواند، به خود می‌گوید من که یک روز باید انجامش دهم، چه بهتر که الان مثل یک بنده خوب خودم انجامش دهم. ولی اگر مطمئن باشد که هروقت خواست توبه می‌کند و جبرانی نیاز ندارد، راه برای اینکه بعضی وقت‌ها راحت‌تر آن را ترک کند باز می‌شود. اینکه هر مسلمان بداند واجب است قضاهای مانده‌اش را هر لحظه در وصیت خود بنویسد تا امکان جبران توسط دیگران بسته نشود، تذکر است برای آنکه بیشتر به فکر انجام نماز و روزه امروز باشد.

راز و نیاز و مناجات

آیا با این احکام توبه دشوار نخواهد شد؟ آیا امید به خداوند برای بازگشت کم نمی‌شود؟

خداوند با پشیمانی، گناهان را می‌بخشد اما از توبه کننده می‌خواهد در حد توان گذشته را جبران کند. نکته این است که اگر فرصت جبران نداشت یا بازمانده‌ای برای جبران نداشت، بدون قید و شرطی، بخشش اتفاق می افتد.

چرا برای نماز و روزه پول دریافت می‌کنند؟ زیباتر نبود که رایگان بخوانند؟

حکم اولیه این است که بستگان و دوستان شخص (اولویت با پسر بزرگتر) نمازها و روزه‌های قضا را بخوانند اما از آن رو که خیلی‌ها نمی‌توانند چنین کاری را انجام دهند، اجازه داده‌اند از کسی دیگر در قبال پرداخت هزینه‌ای تقاضا کنند چنین کاری را انجام دهد. بنابراین امکان پرداخت پول به دیگری برای خواندن نمازها، آوانس و تسهیلی برای مردم است.

نماز و روزه‌ای که به خاطر آن پول دریافت شود، چه ارزشی دارد؟

در عموم موارد، اگر پولی در کار نباشد، شخص اجیر به نیت میت ما اقدام به نماز و روزه نمی‌کند. آیا نمی‌توان گفت انگیزه چنین نماز و روزه‌ای پول است و به همین جهت نیت نماز «قربت الی الله» نیست و باطل است؟ پاسخ این است که از نظر فقهی اگر کسی پول را دریافت کند و وقتی به نماز می‌ایستد، نیت قربه الی الله نداشته باشد و به خودش بگوید من فقط وظیفه دارم مثل ورزش کردن خم و راست شوم، نماز نه تنها ارزش ندارد، بلکه باطل است اما درست است که انگیزه وقت گذاشتن برای نماز از سوی شخصی که پول گرفته تا حدودی مادی است اما به هر حال باید هنگام نماز به خداوند توجه دارد وگرنه پول را می‌گفت و نماز نمی‌خواند. ضمن اینکه گفتن ذکر خدا و … گرچه در آغاز با انگیزه کارگری برای دیگری باشد، در نمازگزار بی اثر نیست هرچند ارزش آن نسبت به نمازی که بدون هیچ چشمداشتی باشد کمتر است. مرزهای فقه بسیار دقیق است. در واقع خم و راست شدن نماز استیجاری در برابر پول نیست بلکه قرار است پول را برای وقت و انرژی‌ای که می‌گذاریم دریافت کنیم. نیت، رضای خداوند است.

آیا این کار مشابه بهشت فروشی کشیشان نیست؟

بهشت فروشی، تفاوت‌های زیادی با نماز و روزه استیجاری دارد: ۱ – در مسیحیت، شخص گناهکار در زمانی که زنده است نیز می‌تواند با پرداخت مبلغی موجب بخشش گناه خود شود در حالی که در نماز و روزه استیجاری، زمان حیات تنها وظیفه ما سعی در جبران توسط خودمان است. ۲ – در مسیحیت، قول بخشیده شدن داده می‌شود اما در اسلام، کسی که نماز و روزه را به جای میت به جای می‌آورد ادعای بخشیده شدن شخص را ندارد بلکه بخشیده شدن او، چیزی میان وی و خداوند است و کسی که نماز و روزه را انجام می‌دهد همچون کارگری است که به خدمت دیگری در اختیار دیگری در آمده و بر اساس دستور او نماز و روزه به جا می‌آورد. ۳ – در اسلام بازماندگان می‌توانند و بهتر است خودشان واجبات میت را ادا کنند و به استیجار (پول دادن برای اینکه کسی دیگر بخواند) کشیده نشود. در واقع در اسلام دریافت این پول در انحصار عالمان نیست و آنها در این موضوع با بقیه مردم برابرند اما در مسیحیت، اولویت با پرداخت پول به کشیش است.

نکته‌ای که یادآوری آن مهم است، این است که قرار نیست همیشه بین اسلام و مسیحیت تقابل و جنگ برقرار کنیم. بسیاری از باورهای پایه ادیان ابراهیمی با وجود تحریفات بسیار، اشتراک دارد. قرآن کریم، از مسیحیت با تجلیل یاد کرده است هرچند وظیفه کسی که حق بودن اسلام را می‌فهمد را، مسلمان شدن می‌داند. انصاف این است که اگر پول دریافتی کشیشان به عنوان صدقه دادن برای صاف شدن دل نسبت به توبه باشد، فوایدی هم برای آن می‌توان درک کرد اما از نگاه اسلامی، اگر به عنوان خبر قطعی از بخشش الهی باشد؛ اگر زمینه اعتراف به گناه را فراهم کند و اگر بازدارندگی گناه را کم کند، نادرست است.

امکان پرداخت پول برای نماز و روزه میت، باعث تبعیض علیه فقرا و امتیازی برای ثروتمندان نیست؟

شخصی که زنده است،‌ باید در مهلت مقرر نسبت به نماز و روزه خود اقدام کند وگرنه مرتکب گناه شده و «اگر فرصت توبه پیدا نکند»، بعد از مرگ «حتی با وجود جبران توسط بازماندگان» ممکن است برخی مشکلات وی باقی بماند و جبران مادی کافی نباشد. وظیفه او این بوده که در مهلت باقی مانده عمر خودش، نماز و روزه قضای خود را به جای آورد؛ ضمن اینکه ممکن است وارثان او به نحوی از زیر هزینه کردن برای نماز و روزه قضای وی فرار کنند.
در مورد فقیر تصریح شده است که اگر کسی تلاش خود را در انجام قضاهایی که بر گردنش است انجام داد اما بازهم به انجام برخی از آنها موفق نشد، اگر مال یا وارثانی نداشته باشد که بتوانند برایش جبران کنند، بدون هیچ موخذه ای بخشیده می‌شود زیرا تکلیف از سوی خدای مهربان، بر اساس «وسع و توان» انسان است. بنابراین اگر از این جهت نگاه کنیم، کار فقیر آسان‌تر است زیرا ثروتمند باید منتظر باشد که بازماندگانش برای او اقدام کنند اما تکلیفی برای فقیر و خانواده فقیرش نیست.

اما از یک جهت، حکم نماز و روزه استیجاری به نفع فقرا و موجب کاهش فقر در جامعه است. معمولاً کسی که این کار را قبول می‌کند، نیازمنداست و نماز و روزه استیجاری بهانه‌ای برای پرداخت مبلغ به او در قبالی کار وی است. کاری  که بی فایده برای معنویت انسان نیست.

بنابراین فقیران، تنها دل خوش دارند به رحمت الهی که واسع است و ثروتمند، علاوه بر این دل خوشی، باید وصیت به جبران را نیز به درستی انجام داده و منتظر ادای وصیت توسط بازماندگان باشد. اینجا خوشا به حال فقیر.

مناجات با خدا

چرا قضای نماز همان مقدار است و قضای روزه‌ای که عمدی خورده‌ایم ۶۰ برابر؟

گرچه نمی‌توانیم ادعا کنیم توان رسیدن به حکمت آن را داریم، اما تلاش خود را به کار می‌بندیم. اجازه دهید در جستجوی حکمت این مسئله، آن را از نگاه «بازدارندگی و سنگینی جریمه» ببینیم. یک قانون خوب باید در عین حال که بازدارندگی از خلاف داشته باشد (یعنی موجب شود کمتر سراغ خلاف رویم)، آن قدر بازدارندگی و جریمه سنگینی نداشته باشد که اگر گاهی سستی کردیم، به خاطر سنگینی جریمه، در عمل توان ادای هیچ مقدار از جریمه را نداشته و گویا پل‌های پشت سرمان خراب شود.

بررسی بازدارندگی و سنگینی جریمه نماز

نماز واجب، مستمر است و هر روز ۵ نوبت باید انجام شود. در هنگام انجام هر کدام آنها ممکن است با اختیار انسانی خود تصمیم بگیریم بخوانیم یا نخوانیم؛ بنابراین بیشتر در معرض مخالفت هستیم. حتی بسیاری دین‌داران گاه در معرض سستی نسبت به آن قرار می‌گیرند. پس نباید جریمه آن خیلی سنگین شود چرا که در آن صورت بیشتر مسلمانان توان جبران را از دست می‌دهند.

در ضمن همین قضای یک به یک (یک قضا برای هر نماز خوانده نشده)، وقتی چند سال روی هم جمع می‌شود، گاه یه کی ماه می‌رسد و به قدر کافی سنگینی دارد و از این جهت بازدارندگی‌اش مناسب است.. ضمن اینکه بازدارندگی برای نماز از ناحیه توصیه‌ها و بیم‌های بیان شده در قرآن و روایات هم زیاد است. اگر بر اساس یک به ۶۰، کسی با ترک یک سال نماز، مثلاً ۶۰ سال قضا پیدا می‌کرد، حس بدی به او دست می‌داد.

بررسی بازدارندگی و سنگینی جریمه روزه

بنا بر این است که ۳۰ بار روزه در هر سال (در ماه رمضان) انجام گیرد (برخلاف نماز که ۱۸۲۵ نوبت در سال غیرکبیسه انجام می‌شود). با توجه به اینکه برای این ۳۰ روز روزه، در ماه رجب و شعبان توصیه به روزه‌های مستحبی می‌شود تا آمادگی برای ماه رمضان ایجاد شود و نیز تشویق‌های فراوان درباره این ماه و رحمت خاص الهی در رمضان زمینه را برای روزه واجب فراهم می‌کند، برای کسی که مسلمان است، احتمال انجام ندادن کمتر است. بنابراین جریمه‌ای بسیار سنگین (۶۰ روز که ۳۱ روز آن باید پشت سر هم باشد برای هر روزه) به دنبال دارد. بازدارندگی این جریمه نیز به این جهت زیاد است که حتی به جا نیاورده یک مورد روزه به طور عمدی برای شرع سنگین است و به خاطر نمود آن، می‌تواند موجب مرگ این واجب در جامعه و از دست رفتن تحول ماه رمضان شود. در واقع نمی‌خواهند حتی مسلمان به فکر خوردن عمدی و بدون عذر روزه نماید. (توجه شود در مواردی که ترس ضرر دارد، روزه نباید بگیرد و نیز در مواردی که بخواهد از روزه به علتی فرار کند نیز خداوند راه مسافرت را قرار داده است)

فراموش نکنیم که خداوند وضعیت معنوی و روحی جامعه مسلمین را در ماه رمضان نیز در نظر دارد. ماه رجب و شعبان و رمضان با آن توصیه‌های عبادی بزرگ و بیان رحمت و نگاه خاص الهی در این ماه‌ها، همگی در پی تغییر روحیه مسلمانان به شرایطی هستند که آمادگی بیشتری برای پذیرش روزه را داشته باشند. به باور ما، خداوند شرایط روحی مردم را برای وضع جریمه‌ها در نظر دارد. (همین تناسب تشویق‌ها و روحیه‌ها و سنگینی جریمه‌ها، در اعمال حج واجب نیز وجود دارد. بیندیشید.)

ممکن است کسی بپرسد برای کسانی که بالاخره به هر دلیلی از جمله محیط نامناسب سال‌ها روزه نمی‌گیرند چه؟ آیا واقعاً خدا خواسته پل‌های پشت سرشان خراب شود؟ آیا واقعاً پل‌های پشت سر آنان خراب شده و اگر نشده، آیا این موجب ناامیدی آنان نیست؟ برای مثال کسی که  ۵۰ سال مکلف بوده اما روزه نگرفته است، اگر بخواهد جبران کند، باید ۵۰×۳۰×۶۰ روز یعنی ۹۰ هزار روز روزه را ادا کند که تقریباً گرفتن آن غیرممکن است. آیا این موجب نمی‌شود که توبه را کنار گذارد؟ پاسخ این است که خدای مهربان، راه حل برای این شرایط نیز قرار داده است. از نظر نگاه اسلام، اگر کسی پشیمان شود و توبه کند، بلافاصله همه گناهانش بخشیده می‌شود. در عین حال، درباره نماز و روزه‌های قضا، باید تا حد توان (بدون اینکه فشار غیر قابل تحمل به خود بیاورد)، قضای نماز و روزه‌ها را شروع کند. هرچقدر ماند، آن میزانش را که مالی دارد یا دیگران رایگان ادا می‌کنند، ادا کنند و بقیه را خداوند با همان توبه می‌بخشد. همین. بنابراین راه هیچ گاه در نگاه اسلام عزیز بسته نیست.

چرا گناهان بسیار بزرگی مثل زنا کفاره ندارد اما نماز و روزه کفاره دارد؟

گناهانی همچون زنا، شراب خواری و مشابه این‌ها، حد شرعی دارد به این معنا که اگر تعدادی ببینند و نزد حاکم شرع شهادت دهند که او را در حال انجام آن عمل دیده‌اند، یکی از حدود متناسب شرعی (مثل شلاق) بر او جاری می‌شود که به نظر ما ارتباطی به بخشش یا عدم بخشش الهی ندارد بلکه به جهت بازدارندگی اجتماعی است. همین احتمال مجازات در کنار احتمال بالای به وجود آمدن عوارض طبیعی، در معرض خطر قرار گرفتن آبرو، احتمال شیادی و نیز وجود نهی‌های اخلاقی سنگینی که در دین داریم، همگی مجموعه‌ای از بازدارندگی را ایجاد می‌کنند. در روزه خواری شخصی (بحث ما روزه‌خواری اجتماعی نیست)، لااقل بازدارندگی از طریق مجازات حکومتی نداریم و نیز احتمال بالای عوارض شدید طبیعی وجود ندارد و به همین خاطر، بازدارندگی آن از طریق جریمه «یک به ۶۰» ایجاد شده است.

نکته دیگری که به نظر می‌رسد این است که اگر خداوند می‌خواست برای مثلاً زنایی که در جامعه علنی نشده، جریمه جبرانی  تعیین کند، چه چیزی را باید تعیین می‌کرد؟ چه چیزی می‌توان جبرانی متناسب برای زنا باشد؟ متاسفانه شنیده شده برخی ناآگاهان برای چنین گناهانی، روش‌هایی را برای جبران معرفی کرده‌اند که نه تنها از نظر شرعی لازم نیست، برخی در برخ موارد حرام است. برای مثال، شنیده شده گفته‌اند جان خود را در اختیار پدری که با یکی از اعضای خانواده‌اش گناه انجام شده قرار دهد در حالی که چنین جبران‌های خرافی، تنها موجب زنده شدن زشتی عمل و دامنه‌دارتر شدن معضل اجتماعی آن خواهد شد.

روحانی‌ها و دفاتر مراجع تقلید، این حکم را برای نفع و تجارت خودشان راه نینداخته‌اند؟

نویسنده‌ای ناآگاه مطلبی با عنوان «تجارت میلیاردی نماز و روزه میت!» نوشته بود و یکی از کاربران هم گفته بود‌: «نماز پولی، پر کردن جیب برخی‌هاست.» چند نکته در پاسخ به نظر می‌رسد:

هرکس که بتواند نماز و روزه صحیح با رعایت آداب معمول مردم متدین انجام دهد، می‌تواند این پول را بگیرد و نماز و روزه را ادا کند. فرقی بین روحانی و غیر روحانی در این مورد نیست. برخی آدم‌های متدین که می‌خواهند کثرت نماز و روزه را برای رشد بیشتر خود تجربه کنند یا آدم‌هایی متدین که خیلی نیازمندند، ادای نماز و روزه استیجاری به جای دیگران را قبول می‌کنند. بنابراین علت مراجعه این کار به دفاتر مراجع فقهی، اعتماد مردم به آنهاست و از نظر کلیه مراجع، این کار منحصر در آنان نیست. ضمن اینکه عموم کسانی که در دفاتر مراجع کار می‌کنند، به خاطر شاغل بودن در دفتر، احتیاجی به صرف وقت زیاد برای نماز و روزه استیجاری در قبال پول آن نداشته و معمولاً به اشخاصی مورد اعتماد در خارج دفتر واگذار می‌شود. با اندکی دقت می‌توان متوجه شد که مبلغ مربوطه نسبت به زحمت نماز و روزه، پایین است و نمی‌توان برای به جای آورنده آن، از لفظ «تجارت» استفاده کرد. حدود ۳ هزار تومان برای یک روز کامل (۱۷ رکعت) نماز، مبلغ زیادی نیست که کسی به آن طمع داشته باشد.

چرا در این سال‌ها قیمت نماز و روزه استیجاری تورم زیادی داشته است؟

یکی از سایت‌ها ادعا کرده است که از چند سال قبل تاکنون قیمت نماز و روزه استیجاری در کشور تورم زیادی داشته است و شاید ادعای یادشده با رنگ و بوی این سؤال مطرح شده که دفاتر دینی به دنبال تجارت از باورهای مردم هستند. البته ما در مقامی نیستیم که در این مورد اظهار نظر دقیق نماییم اما اجازه دهید دقتی در مبلغ فعلی استیجار نماز و روزه نماییم:

بررسی مبلغ فعلی نماز و روزه

به نظر می‌رسد امروز مبلغ نماز و روزه استیجاری گران نیست بلکه شاید سال‌های قبل خیلی ارزان بوده است. مبلغی که حتی اکنون (که ادعا شده تورم زیادی پیدا کرده) برای نماز و روزه دریافت می‌شود، نسبت به زحمت نماز و روزه خیلی مختصر است. می‌توانید امتحان کنید. به حساب ما اکنون یعنی بهار ۱۳۹۵، برای هر ۱۰ رکعت، ۲ هزار تومان دریافت می‌کنند. به نظر ما بهتر است ببینیم علت ارزان بودن بیش از حد آن در گذشته چه بوده است. شاید علت آنکه در گذشته خیلی خیلی ارزان بوده، این است که تعداد آدم‌های متدینی (که معمولاً سالخورده و منزل نشین بوده‌اند) که زمان زیادی را برای این کار صرف می‌کردند، زیاد بوده است و در حال حاضر با وجود رسانه‌هایی که همه وقت ما را می‌گیرند و با وجود فرصت‌های کم در سبک امروزی زندگی، مردم وقت کمتری برای این کار دارند (بحث ما، درست یا غلط بودن این شرایط نیست) توجه کنید که خانواده متوفی، بر ادای نماز و روزه شخص و حتی دریافت هزینه استیجار اولویت بیشتری دارند اما به این خاطر که این کار برایشان سخت است به دیگران می‌سپارند (وگرنه خودشان انجام می‌دادند) و این منصفانه و زیبا نیست که با این حال نسبت به مبلغ پرداخت شده، بر کسی طعنه زنند.

توجه: در این نوشتار، بنا نداشتم روال قبول و انجام نماز و روزه استیجاری در دفاتر دینی را بررسی کنم چرا که اطلاع دقیقی از آن ندارم. اشاره به این بخش نیز به آن جهت بود که ظلم و کژفهمی روشنی نسبت به عملکرد دفاتر در این مورد حس کردم و به برای تکمیل موضوع اشاره نمودم. اصل بحث، بررسی حکمت این حکم اسلام عزیز است و نه بررسی عملکرد دیگران.

از کجا معلوم است که کسی که پول می‌گیرد، حتماً نماز را بخواند؟

بنا بر آن است که در انتخاب اشخاص دقت‌های خاص داشته باشیم و شخص مربوطه، به میزانی قابل قبولی مورد اعتماد باشد. اگر کسی به هر علتی به دفتر یا شخصی اعتماد نداشته باشد، حق ندارد استیجار نماز و روزه‌اش را از او بخواهد و باید شخص مورد اعتماد خود را پیدا کند وگرنه واجب است خودش بخواند. از این جهت، فرض اینکه پول را به کسی فاقد اعتماد بدهند،‌ از ریشه نادرست و باطل است.

حال اگر خوب دقت کردیم اما شخص مربوطه با فریب، به دروغ ادعا کرد که به جا آورده و یا می‌آورد، در این صورت تکلیف از گردن بازمانده و میت برداشته شده است. بنابراین فرآیند اعتماد کردن که روحیه‌ای ارزشمند است ونباید در جامعه بمیرد نیز اتفاق افتاده بدون آنکه اعتماد کننده ضرر نماید. (خداوند عزیز در جایی که ما قدم‌هایمان را با سعی کافی و درست برداریم، جبران خواهد کرد)

آیا بهتر نیست این پول‌ها به جای نماز خواندن به فقیر داده شود؟

انگار دیواری کوتاه‌تر از دیوار دین نیست. برای پاسخ به این سؤال، می‌توانیم به چند نکته اشاره کنیم:

۱.    گرچه رفع فقر و رنج‌های انسان‌ها، باید در اولویت وظایف یک مسلمان قرار بگیرد اما فرض کنید کسی با تعقل به این نتیجه رسیده که آخرت وجود دارد و رشد ما در آن ادامه دارد. در این صورت، تنها مرفه زندگی کردن انسان‌ها برای رسیدن به آن هدف بزرگ و اخلاقی، کافی نیست و بر اساس اعتماد به وحی، عبادت نیز لازم است. مطلبی درباره «نیاز بشر به عبادت»  داریم که به زودی در پایگاه ثبت خواهد شد و می‌توانید در آینده نزدیک به آن مراجعه نمایید.

۲.    به باور ما دین‌دار واقعی، به خاطر لطافت روحی ناشی از ایمان و به خاطر دستورات دینی، هوای یتیمان و فقرا را بسیار خواهد داشت. البته ممکن است موارد خاصی نیز وجود داشته باشد که چنین نباشد اما به نظر ما اگر کسی در ظاهر دیندار باشد و آگاهانه به فقیر اهمیت کافی ندهد،‌ تا حدودی از دایره دین خارج می‌شود. (سوره مبارکه ماعون، شاهد این نکته است.) بنابراین راه جلوگیری از حرص بشر و راه کاهش فقر، دین‌داری است که بخشی از دین‌داری، اهمیت به عبادات است.

۳.    هیچ منافاتی ندارد و بلکه منطقی‌تر این است که هزینه نماز و روزه استیجاری را به فقرایی که می‌توانند نماز و روزه صحیحی انجام دهند و مورد اعتماد باشند دهیم. به عبارت دیگر به نظر ما از آن جهت که معمولاً در قبال خواندن نماز و گرفتن روزه، پولی که داده می‌شود تا حدودی ناچیز است (وگرنه خود بازماندگان می‌خواندند و حتی هزینه وصیت‌شده را خودشان بر می‌داشتند)، کسی که حاضر می‌شود این مسئولیت را انجام دهد را می‌توان از جمله فقرای جامعه محسوب کرد. البته همیشه چنین نیست اما به هر حال احتمال اینکه این پول‌ها به فقیر برسد، بالاست.

درد دل پایانی نویسنده

این متن، تلاشی بود برای فهم منظور خداوند متعال در وضع احکام مربوط به نماز و روزه استیجاری. وقتی می‌اندیشید، آن قدر لطافت را به نظرتان می‌رسد که مطمئن می‌شوید حکمت‌های بزرگ‌تری نیز هست که آنها را ندیده‌ایم و ان شاء الله یک روز از آنها آگاه خواهیم شد. عزیزانی که برخی بخش‌های این مطلب دلشان را راضی نمی‌کرد، این سؤال را از خود بپرسند که اگر خداوند این دستور را نمی‌داد، چه باید می‌گفت؟ چه حکمی بهتر از این بود؟ آن وقت نسبت به جایگزین آن بررسی نمایند.

ما حاضریم در این تأمل شما را یاری کنیم و خود نیز از تعقل شما بیاموزیم. هر بابی از احکام الهی را که با دقت بررسی کردیم، معقول و زیبا یافتیم. اگر کسی خلاف این ادعا به نظرش می‌رسد، دلیل خود را بیان نماید تا منصفانه با یکدیگر همفکری نماییم. (قُلْ هاتُوا بُرْهانَکُمْ هذا ذِکْرُ مَنْ مَعِیَ وَ ذِکْرُ مَنْ قَبْلِی: بگو: «دلیلتان را بیاورید! این سخن کسانی است که با من هستند، و سخن کسانی [= پیامبرانی‌] است که پیش از من بودند!»- الأنبیاء، ۲۴)

عزیزانی که از این نکته‌ها سرمست شدند، خدای را سپاس گویند و در مسیر زیباتر دیدن و زیباتر عمل کردن حرکت کنند.

134783_8vTu0K3E

لطفاً یادداشت‌ها و نقدهای خود را در ذیل مطلب در پایگاه میقات مهر درج نمایید.

باتشکر

حجت الله حاجی کاظم – بهار ۱۳۹۴

تأملی در فلسفه نماز و روزه استیجاری و پاسخ به برخی شبهات درباره آن

22 دیدگاه برای “تأملی در فلسفه نماز و روزه استیجاری و پاسخ به برخی شبهات درباره آن

  1. سلام . ممنون ، پیگیربودنتون تحسین بر انگیزه
    پس با این وصف خداوند فرصت میبخشد نه گناه انجام شده را واین فرصت میتواند گناه را به نیکی مبدل کند درسته ؟
    درست است که با دادن مبلغی به فردی به ازای خواندن نماز که خود یک خیر است وباعث میشود فرد نیز به واسطه ان پول ودرخواست، بیشتر ذاکر خدا باشد (البته اگر این ها شغل فرد به حساب نیاید )
    ولی نماز یک اصل بندگیست یک نیایش .درست است که با مرگ زندگی این دنیا از ان گرفته میشود ولی خدا ورازو نیاز با او از هیچ موجودی درهیچ جای هستی گرفته نمیشود ،چرا خودش برای پروردگارش سجده های نکرده را انجام ندهد ؟،سجده به هیچ قیمتی فروشی نیست ،هست؟
    تازه ،نماز به صورت مداوم است حتی خدا از بنده ی خاصش خواسته که پاره ای از شب را هم به نماز بر خیزد ،یعنی نماز درلحظه عمل میکند …. ان زمان که باید در زندگی زمینی که یک برهه ایست سرتا سر ازمایش وبه واسطه ی این دوره روح در جه و مرتبت میگیرد وهر لحظه اش جزو عمر شمرده میشود و این لحظه هارا باید با ان نماز و یاد خدا میساخت ،حال که گذشت وبه سرامد ،چرا به نام قضا ؟ایا این در این زمان با ان برابری میکند ؟ میتوانند قران و نماز بخوانند و حس خوبشو که کار خوبی درپی دارد رو هدیه به روحش کنند
    درمورد روزه انسان های زیادی بوده (وهستند)که سرمایه ی عظیمی داشته اند اما در گناه سست بوده اند چه طور میشودبه یک نفر پول داد یا نداد و از ان خواست که به جای میت غذا نخورد وگناه نکند ؟
    روزه ی قضای میت ایا مانند زنده ها هر روز(به طور عمدنگرفته شده)شصت روزاست و سیو یک روز اول پشت سرهم ؟اگر اینطوراست چه طور میخرند ؟؟ من نمیدونم درکدام ایه ی قران از نمازو روزه استیجاری سخن گفته شده میشه اسم سوره وایه رو بنویسید؟ببخشید خودتون دعوت کردین بپرسم

    1. سلام. تشکر.

      بله. فرصت هایی که خداوند برای ما ایجاد می کند، بسیار است و این فرصت ها، فقط جبران قراردادی نیست بلکه واقعا رشدی را هم در ما ایجاد می کند.
      بله. امکان مناجات با خدا و یاد او بعد از مرگ هم وجود دارد و ادامه پیدا می کند اما نکته این است که بازگشتن به راه حق، هرچه جلوتر می رویم، مشکل تر می شود. در واقع نماز خواندن و یاد خدا کردن در دنیا بسیار سریع تر از یاد خدا کردن بعد از مرگ در عمق وجود انسان اثر می گذارد و او را رشد می دهد. علت آن هم این است که هرچه جلوتر می رویم، به یقین نزدیک تر می شویم و یقین بیشتر، تلاش و نیت و توجه بیشتری نیاز دارد و البته این بحث، بسیار مفصلی است که اگر لازم بود بیشتر توضیح می دهم.
      اما سجده فروشی نیست ولی همان طور که می گوییم ساختن مدرسه که حتی با پول انجام می شود برای میت بعد از مرگش اثر معنوی دارد، همان طور کمک مالی به یک نیازمند و درخواست برای نماز خواندن، باقیات الصالحات دارد. این دو مثال را مقایسه نمایید.

      قطعا نمازی که بعد از مرگ برای میت خوانده می شود به ارزش نماز قبل از مرگ توسط خود او نیست و شاید همین اثرگذاری اش برای خواننده نماز است که به میت می رسد. تردیدی در اولویت خواندن نماز توسط خود شخص نداریم.
      ضمنا منافاتی با این موضوع ندارد که به قول شما «قران و نماز بخوانند و حس خوبشو که کار خوبی درپی دارد رو هدیه به روحش کنند»
      روزه و نماز استیجاری، آیا نمی تواند همین اثری را که گفتید داشته باشد؟ البته به این دلیلی که گفتید، این اشکال وارد است که چطور آن حس خوب به میت می رسد که در این صورت باید پاسخی را که در مورد توجه و تذکر پیدا کردن میت در برزخ گفتیم بدهید.

      با پول همه مشکلات اخروی دیگران حل نمی شود شاید بهتر است بگوییم بیشترش حل نمی شود. حتی اگر مدرسه ها و بیمارستان ها و … به نیتش بسازند معلوم نیست چه قدر از قصورهایش جبران شود. برای یک پول دار، مسئولیت و تکلیف خیلی بیشتر است.

      به عبارت دیگر، اینکه وصیت کنند نمازها و روزه هایی را که نتوانستند ادا کنند دیگران به نیت آنان انجام دهند، حداقل و حداقل کاری است که در این زمینه از دستشان بر می آید. عقل می گوید باید این حداقل را انجام داد هرچند شاید سقفش کوتاه باشد.

      در مورد دلیل فقهی وجوب نماز و روزه استیجاری چیزی نمی دانم. هنوز تحقیقی در این زمینه نداشته ام. تا جایی که یادم است، خاطرم نیست که در قرآن درباره امر به این موضوع چیزی هست یا نه. اما از آنجا که این حکم با جزئیات در رساله ها بیان شده است، حدس می زنم دلایل فقهی کافی برای آن وجود دارد. بازهم باید خودتان تحقیق کنید. از منابع فقهی. اگر لازم بود من تحقیق کنم، چند ماه بعد یادآوری نمایید. الان واقعا فرصتم کم است.

      بله. بازهم اگر نکته ای بود، حتما بفرمایید. حتما خودم هم از بحث استفاده می کنم.

  2. با سلام.
    یکی از عیب های علمای دین است که با حدیث چیزی را قبول می کنند. سپس نیروی عقل را در جهت توجیه آن به کار می بندند. به نظرم نیروی عقل همیشه اساس است و نباید بازیچه حدیث باشد.
    با خواندن احادیث و زندگی پیامبر و امامان و … و خواندن قرآن کلیات دین بدست می اید که عقل در برابر این کلیات باید راضی گردد. چرا که ما اعتقاد داریم قرآن و پیامبر این رویه را از ما خواسته اند و حق نداریم رویه که تقریبا با عقل سازگار است کنار بگذاریم.
    اما کفاره نخواندن نماز و روزه با حکم عقل سالم، دادن پول و انجام آن توسط یک فقیر نیست. به خصوص که در عمل، سوداگری افراد فقیر کاملا مشهود است.
    نزدیک تر به صواب است که پولی که در این راه باید خرج شود در جهت اشاعه عبادت و یاد خدا مصرف شود. این پول می تواند در کلاس های آموزشی دین (نماز، قرآن) یا ایجاد علاقه مردم به دین(به ویژه کودکان) صرف گردد.
    من که پیش خدایم خود را معذور نمی بینم اگر به حکم کفاره که البته شاید احادیثی در تایید آن وجود دارد و ممکن است به علتی ناقص و اشتباه به ما رسیده باشد عمل نکنم و رویه بالا را در پیش بگیریم.
    والسلام.

    1. سلام دوست عزیزم
      استدلال قابل تاملی بر آن عرضه کردید و نه با احساسات و بلکه با تحلیل باور خود را بیان کردید. اما ضمن احترام به دیدگاهتان، بر آن نقد دارم و استناد دادن به حدیث و آیات را قابل دفاع عقلی می دانم. زیرا:
      گرچه تعقل و عقل از نظر دین بسیار مهم و ضروری است اما کارکرد مشخصی نسبت به دین دارد:
      ۱ – برای ورود به دین تنها باید عقل تصمیم بگیرد.
      ۲ – در فهم مصداق های احکام دینی کاربرد دارد. مثلا اینکه چه کاری صادقانه است و چه کاری نیست و …
      ۳ – به فقیهان در حدس اولیه حکم دین کمک می کند اما این حدس باید تایید دینی برایش پیدا شود.
      ۴ – به ما در درک چرایی «احتمالی» برخی احکام کمک می کند.

      این ها کمک های بزرگ عقل به ماست.
      اما اصلا بخشی از باور به دین می گوید اگر فهمیدی رسول حق است، از او پیروی کن هرچند گاهی حکمتش را ندانی:
      وَ لَقَدْ قٰالَ لَهُمْ هٰارُونُ مِنْ قَبْلُ یٰا قَوْمِ إِنَّمٰا فُتِنْتُمْ بِهِ وَ إِنَّ رَبَّکُمُ اَلرَّحْمٰنُ فَاتَّبِعُونِی وَ أَطِیعُوا أَمْرِی ﴿طه‏، ۹۰﴾
      و به راستی هارون پیش از این به آنان گفته بود: ای قوم من! شما به وسیله این گوساله مورد امتحان قرار گرفته اید، و بی تردید پروردگارتان [خدای] رحمان است، بنابراین از من [که پیامبر او هستم] پیروی کنید و فرمانم را اطاعت نمایید.

      البته در تشخیص امر دین نباید آن امر با عقل قطعی (مثل اینکه نباید بدون دلیل کسی را اذیت کرد.) مخالف باشد وگرنه اگر مخالفتش روشن بود می فهمیم:
      یا از دین نیست.
      یا دین حق نیست.

      اما باور دینداران این است که هر چقدر جزئیات موضوعات را در نظر بگیرند، بازهم در برخی موارد حواسشان به وزن برخی مسائل نیست و تا جایی که دلیل عقلی علیه حدیثی ندارند، به آن عمل می کنند از باب همین اعتماد که عرض کردم. حتی اگر خودشان اگر جای شریعت بودند، حکم دیگری می دادند اما به هر حال روایت هم مخالف عقل قطعی نبوده است. بنابراین در عمل نکردن به آن معذور نیستیم.

      ================================

      در مورد نماز و روزه استیجاری، هر آنچه گفتیم، فقط احتمالاتی بود که به نظرمان می رسید وگرنه به هیچ وجه ادعا نداریم که توانسته ایم فلسفه حکم را تشخیص دهیم وگرنه ما هم می نشستیم و بر اساس فلسفه مورد نظرمان احکام دیگری می ساختیم. دقت کنید که این احتمالات مطرح شده، فقط در مقابل این است که کسی بگوید من مطمئن هستم احکام نماز و روزه استیجاری مخالف صریح و قطعی عقل است.
      با عقل خودم درباره پیشنهادات عقلی شما می نویسم:
      ۱ – در مورد کمک به فقیری که نماز می خواند، توجه داشته باشید خود خواندن نماز، با پول و بی پول موجب اشاعه عبادت می شود. خود اجرای عملی عبادت اهمیت دارد.
      ۲ – شاید زمینه ای برای سوداگری فراهم کند اما احتمال سوداگری با توجه به اینکه در عمل مبلغ پرداختی برای نماز و روزه به نسبت زحمتش بسیار پایین است، کسی که فقط دنبال سوداگری است، به نظرم اصلا این کار گزینه خوبی نیست ضمن اینکه در هر شرایطی آدم فاسد هم پیدا می شود و در پیشنهاد شما (آموزش و ..) نیز قطعا سوداگری می تواند اتفاق افتد.
      ۳ – به نظرم به پیشنهاد شما اشکالی وارد است و آن این است که ممکن است کسی که نماز نمی خواند، خوشحال باشد از اینکه به جای آن به آموزش کمک خواهد کرد و این باعث شود گاه در نخواندنش سرافکنده نباشد در حالی که اگر مجبور باشد همین خوانده شدن نماز را جبران کند، حس خواهد کرد واقعا چیزی را باید انجام می داده اما کم گذاشته و بعد از مرگ گردن او مانده است. عرض کرده بودم که بار روانی این موضوع موجب ترغیب او به این است که نماز و روزه ای باقی نگذارد اصلا …

      بازهم منتظر نظرتان هستم. شکر خدا خوب فکر کرده بودید.

      1. با سلام.
        خوب جواب دادید. و این ناخودآگاه بر دل می نشیند و فرد مقابل را از لجبازی دور می کند.سه نظر در انتهای صحبتتان دادید که اندکی بر آن ها نقد می نویسم.

        ۱) خواندن نماز خود موجب تبلیغ عبادت می شود. بله، به شرط آنکه فرد فقیر شغلش را و منبع درآمدش را نماز استیجاری قرار ندهد. و گرنه جنبه رواج عبادت از بین می رود.حتما قید کنیم اولاد فلان مرحوم که می خواهی فردی را اجیر کنی لازم است که فردی که هدفش تجارت نیست را پیدا کنی وگرنه مال را تباه می کنی و راه دیگری را انتخاب کنی بهتر است.

        ۲) شاید واژه سوداگری را به اشتباه انتخاب نمودم. منظورم عمل فردی است که پولهای زیادی از مردم می گیرد ولی در عوضش عبادت به مقدار پول انجام نمی دهد. نوعی کم فروشی در معامله. در امر آموزش بهتر می توان به خرج صحیح مال اختصاص داده شده نظارت داشت.

        ۳) فردی که زنده است که اصلا اجازه دادن مال به دیگری را ندارد و باید خود قضا کند و اگر نکند و به کفاره قناعت کند که باید به او فهماند خداوند به جهت این کفاره نظر رحمت به تو نخواهد داشت. حال اگر نشد و زمان مرگ فرا رسید تنها را می ماند وصیت و اختصاص مالی که از تو به جای می ماند.

        در نهایت مجاب شدم که پول را به فقیر و روحانی نیازمندی که طالب نماز مستحبی است داده شود به شرط آنکه منبع درآمدش را این قرار ندهد و کم فروشی هم نکند (در عبادت کم نگذارد). وگرنه اگر نتوانستیم چنین فردی را پیدا کنیم روش مناسب دیگری را جانشین آن سازیم.

        والسلام.

        1. سلام دوست عزیزم

          ممنون از لطف شما.

          کاملا موافقم با اینکه درآمدش را از این راه صرفا قرار ندهد و نکاتی را که گفتید کاملا قبول دارم.

          ممنون از توجهتان. آرزوی موفقیت برایتان دارم.

  3. میبخشید بنده فعلآ وقت اینو ندارم که برای بعضی نظرات،نظرم رو اعلاام کنم…..فقط در همین حد میتونم بگم که کسیکه نماز و روزه های واجب به گردنش هست و در قبال پرداخت پول نماز وروزه میخره!آیاواقعآنماز وروزه های خریداری شده مورد قبول خدا واقع میشه یانه؟!آیا واقعآپولی که برای انجام نماز و روزه پرداخت میشه حلال وبدون شبهه ست؟!آیافردی که پولی رو برای انجام نماز وروزه ی میت دریافت میکنه….به وعده ش عمل میکن….اصلآآیا ارتزاقش حلال وبدون شبهه ست تا نماز وروزه ش مشکلی نداشته باشه؟!وهزاران آیا واگر دیگه…
    چیزیکه لازمه بگم اینه که:بنظر من یکی از دلایل اینکه میشه نماز وروزه ی میت رو با پول خرید….این باشه که فردی که توفیق انجام عمل نماز وروزه رو نداشته بتونه با پول حلال وبدون شبهه نماز وروزه ش رو بجا بیاره….که مسلمآ حسابش با اعمال بنده ای که خودش اعمال خودش رو انجام داده…به هیچ وجه یکی نیست…..ضمنآروزه داری و نماز خوندن….خیلی راحت تر از کسب وکار حلاله…اونم تو این زمونه….اگه همه بخوان شرعی رو اجناس بکشن…دیگه نه فقیری هست…نه تبعیضی…نه تفاوت بین قشر ثروتمند وفقیر….افراد متوسط ورو به فقیر،مجبورند بخاطر وسع مالیشون اجناس درجه سه وپایینتر بخرن واستفاده کنن تا براشون ارزون بیفته…وبقولی دخل وخرجشون باجیبشون یکی باشه…که بدلیل مصرف مواد غذایی فاسد یا غیربهداشتی که بدلیل ارزونیش مجبورن بخرن…و مریض میشن ومجبور میشن به دکتر مراجعه کنند….اونم با این ویزیت های بالا…که دکترعمومیش فقط ویزیتش برا آدم۲۰تموم میشه…متخصص و پول دارو هاش به کنار….خوب معلومه روز بروزتفاوت بین ثروتمند و فقیر زیاد میشه….پزشک ها میشن پولدار وساختمون ساز وسرمایه دار و…وقشر ضعیف بدبخت بیچاره بخاطر مصرف مواد غذایی درجه خیلی پایین وضعیت وشرایط نامساعد زندگی،مبتلا به سرطان و…میشن و چون پول درمان ندارن میمیرن ودنیارو به سرمایه داران مرفه بی درد میدن….البته همه رو جمع نمیبندم…پزشکان باخدا وباوجدان زیاد داریم که حاضرن از بیماران ضعیف هزینه ی ویزیت دریافت نکنن…وحتی گاهی هزینه ی داروهاش رو هم میدن….اما دلیل شفای دست بعضی پزشکان خدادوست شاید به دلیل اینه که با علاقه رفتن سمت پزشکی وبخاطر رضای خدا واینکه بتونن مریضها رو خوب کنن…هرچن شفادهنده در اصل خداست….خوب این پزشک با پزشکی که صرفآبرای پول میره سمت پزشکی وتا پول عمل و….براش واریز نشه پا تو اتاق عمل نمیزاره قطعآ زمین تا آسمون فرق داره….مسلمون یا کافر باشیم….ثروتمند یا بی پول باشیم….قوی یا ضعیف باشیم…..هر پست ومقامی که داشته باشیم…بالآخره روزی میمیریم….پس حتی اگه استغفرالله به وجود خدا ایمان نداشته باشیم هم….عقل حکم میکنه یه درصد زندگی جاودانه بعد مرگ رو باور داشته باشیم….چون انسان به جاودانگی تمایل داره پس زندگی بعد ازمرگ وجود داره….چون هرچیزی رو که انسان بهش تمایل داره وجود داره…مثل غذا درازای گرسنگی…آب در ازای تشنگی و…پس زندگی پس از مرگ در قبال تمایل به جاودانگی وجود داره…پس چقدر خوبه که انسان باشیم وشرافتمندانه زندگی کنیم تا زندگی اخروی خوبی همداشته باشیم.

    1. نکات خیلی خوبی گفتید. ممنون. استفاده کردم.

      اما در مورد کسب با نماز و روزه، توجه داشته باشید که برای جوانی که می تواند کارآفرینی کند و دردی اقتصادی را دوا کند نیست. برای کسی است که به دلیلی در شرایطی دشوار قرار گرفته که جز این راه ندارد به نظرم. ضمن اینکه در متن مطللبم حساب کردم که واقعا دریافتی نماز و روزه پایین است و به نظرم کاسبی های حلال دیگر، خیلی می تواند بیشتر از این درآمد داشته باشد. با نکات دیگرتان تا حدود زیادی موافقم.

  4. ضمنآباز هم تکرارر میکنم نماز خوندن وروزه داری خیلی راحت تر از کسب درآمد حلاله….اصلآ اگه افراد خمص وزکات مالشون رو بدن دیگه ثروتی انباشته نمیشه که….پول که حلال نباشه…نماز روزه ی استیجاری هم قبول نیست و میشه آب در هاون کوبیدن….اینکه فردی که نتونسته نمازو روزه بگیره باید نماز وروزه بخره…بدلیل اینه که پول حلالش رو برای اینکار اختصاص بده…که اونم اگه بخوان یه مالی رو حلال حلال کنن….شاید کل مال یه نفر بره و مثلآ از یه میلیاردر فقط چند میلیونش حلال دربیا…مثال عرض کردم…سوءتفاهم نشه

    1. همیشه نماز و روزه خواندن راحت تر از کسب های حلال دیگر نیست. کلا نماز و روزه کار سختیه برای آدم ها. اون هم وقتی به سختی مجبور باشی اعتماد دیگران رو جلب کنی و بعد که جلب کردی، کاری طاقت فرسا در پیش داشته باشی که رشد مهارتی و … هم به اون صورت ندارد.

      بله درست گفتید. باید ثروت از پول حلال باشه تا نماز و روزه استیجاری فایده داشته باشه.
      ممنون از توجهتون.

  5. با سلام
    بنده عرض میکنم که دین مبین اسلام نیت آدمی شرط تو است و پروردگار سبحان و نهان و آشکار مخلوقات آگاهست.
    اگر انسانها همیشه عنایت کنند و در ذهن شریفشان به آگاهی الله خبیر کمی فکر کنند متوجه میشوند که احکام دینی که خدای متعال در قرآن و از طریق
    رسول الله(ص) و امامان (ع) بما تعلیم فرموده در تمامشان حکمت بی انتهای خداوند عظیم نهفته هست. دوستدار همه سید اکبر

  6. با سلام و خسته نباشید
    بحث خوب و قابل تاملی را مطرح کردید و توضیحات هم به اندازه ای که ذهن یک شخص دیندار را قانع کند مورد قبول بود گفتم ذهن شخص دیندار از ان جهت بود که فرد دیندار دشمنی نداشته و مباحث را برای فهم و درک بیشتر مطرح می کند و در جاهایی شاید به خاطر عدم دانش و تخصص کافی نتواند درک لازم را داشته باشد ولی نظر کارشناسان را قبول می کند دوستی عقل را مقدم بر حدیث دانسته و فرمودند با عقل خود عمل می کنند من سوالی دارم ایا از عملکرد ترمز ماشین و یا پرواز و فرود هواپیما و یا عملکرد تلفن همراه و هزاران مسله دیگر هم با عقل عمل کرده و خود کاملا به عمل کرد ان اشراف دارند یا نه به خاطر تکثر عمل ترمز ماشین به ان اعتماد می کنند و رانندگی می کنند عقل ما هم حدودی داشته و تا جایی کمک حال ماست و در جاهایی باید به عقل های بزرگتر و داناتر و در کل متخصص تر رجوع کرد به قول علامه جوادی املی عقل سازنده راه نیست فقط روشن کننده راه هست و منهدس و سازنده را شریعت و خداست احادیث هم بازگو کننده راهها هستن در حالی که در مورد احادیث هم کارشناسان و محققان از طرق مختلف مثل بررسی موارد تاریخی و کسی که ان را نقل کرده و عقل اثبات می کنن که حدیث درست یا غلط است احادیث معتبر به همین سادگی به دست ما نرسیده درسته که به راحتی به سایت مرجعی رفته و حدیثی می بینیم ولی این حدیث به راحتی ثبت نگردیده بالاخره احکام دین به فرموده حضرت عالی بسیار زیبا و ظریف به ما رسیده که اثار اشکار و پنهان بسیاری دارد التماس دعا

  7. سلام علیکم
    بنده به این جملات « اما درست است که انگیزه وقت گذاشتن برای نماز از سوی شخصی که پول گرفته تا حدودی مادی است اما به هر حال باید هنگام نماز به خداوند توجه دارد وگرنه پول را می‌گفت و نماز نمی‌خواند. ضمن اینکه گفتن ذکر خدا و … گرچه در آغاز با انگیزه کارگری برای دیگری باشد، در نمازگزار بی اثر نیست هرچند ارزش آن نسبت به نمازی که بدون هیچ چشمداشتی باشد کمتر است » انتقاد دارم . چون در اسلام اگر نیت ذره ای آلوده شود عبادت مورد نظر با مشکل مواجه خواهد شد . اگر توضیحی دارید بفرمائید . متشکرم

    1. سلام برادر عزیز
      ممنون از دقت نظر شما و اینکه نکته خود را دقیق فرمودید.
      اول اینکه همان خدایی که می گوید نیت خود را آلوده نکن، همان خدا می گوید نماز برای دریافت مزد صحیح است.
      دوم اینکه از روایات بر می آید که عموم آدم ها نمازهای ناقص و آلوده به نیت های ناپسند می خوانند و کسی را نمی توان به این راحتی پیدا کرد که نمازش صد درصدی باشد و خدایی که این را می داند، بازهم خواندن نماز را از نخواندنش بهتر دانسته است. آیا فقیهی فتوا داده کسی که در نماز حواسش جمع نمی شود و یا نماز را به خاطر دینداری خانواده اش می خواند، بهتر است اصلا نخواند؟
      سوم اینکه مگر معاش و پول گرفتن برای نان زندگی نیت بدی است؟ اگر این طور باشد، کسی که نماز می خواند تا خدا معیشتش را تامین کند هم کار چندان خوبی نکرده است. فرقش با اینجا، واسطه شدن بنده خدا است. قرار نیست نیست کسب روزی حلال را نیتی پست بدانیم.

  8. بنده بخاطر پرستاری و نگهداری از بیمار امکان کار کردن ندارم و نیازمند پول هستم , نماز و روزه استجاری انجام میدم با هزینه بسیار کم
    شماره تماس ۰۹۳۹۹۴۶۷۰۶۸

    1. کاربر محترم! آقا احسان
      به نظرم برای واگذاری و پذیرفتن نماز و روزه استیجاری، باید دوطرف یکدیگر را بشناسند و با شناختی که در فضای مجازی وجود دارد، این میزان شناخت ایجاد نمی شود.

  9. سلام
    اجازه می فرمایید که قانع نشم .
    این سوال از سال اول دبیرستان( ۱۳۷۲) برایم مطرح بوده و هنوز کسی نتونسته جواب کامل بهم بده البته خیلی ها سعی در توجیه کردن دارند

    1. سلام جناب رحمتی عزیز
      هیچ اصراری بر قانع کردن کسی ندارم. این سوال برای خودم مطرح بوده است و پاسخی را که به نظرم رسید به اشتراک گذاشتم.
      اما ای کاش برای رشد علمی و معرفی بنده هم که شده، دلیل خود را بیان می کردید.
      جامعه ما مثل دعوای قرمز و آبی شده که با احساسات چیزی را می پذیریم و با احساسات رد می کنیم.
      با خودم قرار گذاشته ام که پیرو دلیل باشم.
      خوب بود دلیل می آوردید چرا برایتان قابل قبول نیست تا بحث را ادامه دهیم و به جایی برسیم.

  10. با سلام
    میشه توضیح بدین کسی که پول نماز استیجاری میگیره باید در عوض نماز قبول شده (درگاه حق)تحویل بده یا نماز در حد توان؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

اسکرول