غیرت چیست؟ چه غیرتی ارزشمند و چه غیرتی احمقانه است؟ + فیلم

این مطلب، تحلیل اینجانب حجت حاجی کاظم از عقلانیت غیرت اسلامی است و برای عمیق و دقیق شدن آن نیازمند تحقیق بیشتری هستم. به خاطر نیازی که از سوی برخی بزرگواران به این موضوع حس می شد، تا میزانی که خود درک می کردم را تقدیم می کنم. (۲۶ تیرماه ۱۳۹۷)

مردم به چه کسی غیرتی می گویند؟

امروزه مردم وقتی می گویند فلان شخص «غیرتی» است، منظورشان چیست؟ گاهی منظورشان این است که خیلی «مرد» است. اما انگار معنای ناپسندی نیز در ذهن ما القا شده است. گاهی منظور مردم از «غیرتی» بودن، «عصبانی بودن» است؛ «سخت گیری بی جا به خانواده» و «شکاکیت» به نظر می رسد. انگار آدم غیرتی، آدمی کم منطق است. رسانه های فمنیست، تلاش می کنند غیرت را زشت و ضد اجتماعی معرفی کنند. تمرکز این رسانه ها بر موارد معدودی است که شخصی به نام غیرت، احمقانه منجر به کشته شدن یکی از عزیزانش شده باشد که از آن با «قتل های ناموسی» یاد می کنند. (با کتک زدن وی و …) اما ماجرا چیست؟ غیرت ارزشمند کدام است و غیرت احمقانه کدام؟ اصلاً نیازی به غیرت داریم؟

فیلم های غیرت و بی غیرتی

در انتهای این مطلب، فیلم هایی درباره غیرت و بی غیرتی خواهید دید.

غیرت چیست؟ چرا مرد باید نسبت به خانواده اش غیرت داشته باشد؟

غیرت، احساس مراقبت دلسوزانه مرد از خانواده خود است. مرد در خانواده وظیفه دارد امنیت، معیشت و دیگر نیازهایی را که از دستش بر می آید تامین کند. مرد، کارگزار بلندمرتبه خانه است و زن، مظهر زیبایی و جذابیت خانواده محسوب می شود. در جای خودش باید توضیح دهیم که چرا چنین تقسیمی در نقش های دو طرف اتفاق افتاده است. اما نکته این است که اگر به مرد بگویید حق نداری «غیرت» داشته باشی، اصلاً به تو ارتباطی ندارد که فرزندت با چه کسی دوست شده است و چه کسی در حال فریب دادن اوست، نتیجه این است که مرد مسئولیت مهربانانه خود را نسبت به خانواده از دست می دهد. تنها زمانی که او را صدا می کنند و کاری از وی می خواهند، باید انجامش دهد و بیشتر از آنکه حس مراقبت از خانواده را داشته باشد، حس عابر بانک، کارگر، راننده آژانس و … نسبت به زن و فرزندانش خواهد داشت.

نکته بسیار مهم این است که غیرت، در زمینه های مختلف قابل طرح است. غیرت نسبت به اخلاقیات، غیرت نسبت به دروغ و فریب، غیرت نسبت به دین الهی، غیرت نسبت به حفظ محبت های خانوادگی و در نهایت غیرت نسبت به مسائل ناموسی. اما روشن است غیرت در معنای خاص آن، برای مسائل ناموسی و بعد درباره دین و اخلاق به کار می رود.

مراقبت مرد از خانواده خود، کاری الهی است. همان طور که خدا دلسوزانه مراقب بندگانش است و به همین خاطر بدی ها را حرام کرده است. روایتی از امام صادق (علیه السلام) می فرماید: ان الله غیور یحب کل غیور و من غیرته حرم الفواحش ظاهرها و باطنها: خداوند غیور است و هر غیوری را دوست دارد و یکی از جلوه های غیرت او، این است که اعمال زشت ظاهری و باطنی را حرام کرده است. (میزان الحکمه ح۱۵۲۶۳)

 

غیرت عاقلانه و غیرت احمقانه

اسلام برای جلوگیری کردن از غیرت های احمقانه، مردم را آموزش داده است. این آموزش، همان آموزش وظایف شرعی مردم است که معمولاً در قالب امر به معروف و نهی از منکر صحیح و علمی قابل فهم است. در واقع اگر بفهمیم اینجا جای امر و نهی است یا نه، می فهمیم که جای غیرت است یا نه. مومن حق ندارد و حق ندارد به نام اینکه «عصبانی شدم» یا «غیرتم جوش آمد» یا به خاطر تظاهر به غیرتی بودن یا به خاطر توقع احمقانه عده ای از اطرافیان، به طور سلیقه ای با یک مسئله در خانواده عمل کند.

غیرت بی جا نه تنها گاه حرام است، بلکه به ضد خودش تبدیل می شود. مردی با همسرش در خیابان قدم می زند. کسی با همسر وی برخورد ناشایستی می کند. او آن قدر عصبانی می شود که با آن شخص درگیر شده و به شدت آن مرد را مجروح می کند. آن مرد شکایت کرده و وی را به زندان می اندازد. آن زن که قرار بود همسرش تکیه گاهش باشد، اکنون تکیه گاه خود را از دست داده است. در چنین حماقت ها و عصبانیت های خارج از عقل و شرع، به جای آنکه غیرت مراقبت از خانواده را ایجاد کند، به ضد خودش تبدیل می شود.

امام علی علیه السلام چه زیبا و جامع می فرماید: «إِیَّاکَ وَ التَّغایُرَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِ غَیْرَهٍ، فَإِنَّ ذلِکَ یَدْعُو الصَّحِیحَهَ إِلَى السَّقَمِ، وَ الْبَرِیئَهَ إِلَى الرِّیَبِ: بر حذر باش از اینکه در غیر جایی که باید غیرت به‏ خرج داد اظهار غیرت کنى، (که نشانه سوء ظن تو نسبت ‏به او باشد) زیرا چنین کاری، انسان سالم را بیمار می کند و انسان پاک را به سمت ناپاکی می برد. (نهج البلاغه، نامه ۳۱)

این روایت زیبا، خود نشان دهنده توجه عمیق اولیای دین به روحیات و مسائل اجتماعی است و غیرت را از اقدامات احمقانه جدا می نماید.

غیرت زیبا را چگونه تشخیص دهم؟

عقل و شرع، به خوبی محل غیرت ورزی را به ما آموزش داده اند. اگر در زمینه ای برای ما وظیفه ای مشخص کردند، یعنی جای غیرت ورزی هم هست و اگر وظیفه ای بر عهده ما نگذاشته بودند، یعنی جای غیرت ورزی هم نیست. برای نمونه، بر اساس احکام شرعی علمی (نه تصورات نادرست برخی مردم) پدر و مادر «حق ندارند» فرزندشان برای خواندن نماز صبح اذیت کنند. یا بر اساس دلایل امر به معروف و نهی از منکر، حق ندارند به نام غیرت پدرانه و یا مادرانه نسبت به فرزندشان، بیشتر از حد طاقتش از او بخواهند.

بر اساس اخلاق شرعی که تطابق کامل با عقل نیز دارد، مرد نباید نسبت به همسرش شکاک و بی اعتماد باشد. حتی در مواردی که مسئله ای موجب مشکوک شدن او به پاکی همسرش می شود، باید چشم بپوشد و محکم به خود بگوید همسرم پاک است. البته در جایی که مطمئن شد همسرش فریب یک انسان مریض معنوی را خورده است، بر اساس غیرت عاقلانه باید برای نجات او اقدام کند. بازهم بر اساس نگاه اسلامی باید بهترین، کم هزینه ترین و مهربانانه ترین راه را انتخاب کند. البته بازهم بر اساس ضوابط دقیق نهی از منکر، در مواردی که مسئله خیلی بزرگ است و زشتی آن برای همه روشن است، باید محکم صحبت کرده؛ واقعا امر یا نهی کند و از خواهش کردن پرهیز کند.

با بیان نمونه ای، این مسئله را توضیح می دهیم. فرض کنید با همسرتان به رستوران رفته اید. متوجه می شوید که جایی از بدنش نمایان شده است. با توجه به اینکه احتمال غیرعمدی بودن این اتفاق بسیار بالاست، جای امر و نهی (بکن نکن) نیست. بنابراین حق نداریم بگوییم: «خانم! خودتو بپوشون» بلکه باید خیلی آرام و درگوشی به او بگوییم: «عزیزم! انگار حواست نیست گوشه لباست باز شده است» ملاک های دقیقی در این زمینه وجود دارد که در بحث امر به معروف و نهی از منکر قابل بررسی است.

غیرت و حفاظت از عفت جامعه

غیرت را به عنوان محافظ عفت جامعه بر شمرده اند. عفت، قدرت خودکنترلی نسبت به مسائل جنسی است. چرا غیرت به معنای یک احساس و حساسیت مهربانانه که البته در چارچوب عقل است و گاهی با تندی خیلی ملایمی همراه است، برای حفظ عفت مفید است؟ شاید یکی از علت های آن این است که غریزه جنسی ترسوست و وقتی محکم بودن جامعه در حفاظت جنسی از خود را ملاحظه کند، میل به انحراف خودش به میزان زیادی کم خواهد شد و این موجب می شود حتی فشار کمتری در کنترل آن تحمل شود.

غیرت بانوان چه اشکالی دارد؟

در روایتی از امیر مومنان آمده است: «غَیْرَهُ الْمَرْأَهِ کُفْرٌ وَ غیْرَهُ الرَّجُلِ إیمَانٌ: غیرت زن کفر است، و غیرت مرد ایمان» (نهج البلاغه ،حکمت ۱۲۴). این تعبیر چه معنایی دارد؟ آیا به معنای آن است که مردان باید به زنان خود سخت بگیرند و این نشانه ایمان آنان است و زنان اگر به مردان خود سخت بگیرند، کافر شده اند؟ هرگز به این معنا نیست. همان طور که بیان شد، غیرت ضابطه مند است و اسلام، بین غیرت احمقانه و عاقلانه تفاوت می گذارد. کسی حق ندارد به نام غیرت، ذره ای ظلم و آزار بی جا نسبت به کسی انجام دهد. پس معنای این روایت چیست؟

گفتیم غیرت می تواند نسبت به اخلاق جامعه و خانواده باشد. به این معنا غیرت بانوان نه تنها بد نیست؛ بلکه بسیار زیبا و ضروری است. گفتیم خداوند به این معنا که دوست دارد بنده هایش از بدی دور شوند، غیرتمند است و این غیرت را نیز بانوان باید دنبال کنند. هرچند بانوان مظهر زیبایی و رحمت خداوند هستند و تندی از آنان کمتر انتظار می رود اما مراقبت دلسوزانه از خانواده، در قالب حس مادری کردن و همسری کردن، جاری است.

اما دو تفسیر از این روایت به نظر می رسد.

۱-    بگوییم معنای غیرت در این روایت، برخورد استوار و کمی تیز (البته عاقلانه) است و با توجه به اینکه زن مظهر جمال الهی است، در وجودش تندی کردن به این معنا قرار داده نشده است و اگر بخواهد خودش، خودش را به سمت تند شدن در چنین مواردی پیش برده و روحیه خود را چنین کند، گوهری را که خداوند در وجودش قرار داده است، پوشانده است. (کفر به معنای پوشاندن چیزی است؛ وقتی در مقابل ایمان قرار می گیرد، معنای پوشاندن حقیقت دارد)

۲-    تفسیر دوم این است که اصطلاح خیلی خاصی از آن منظور بوده است و آن این است که:

  • مرد باید نسبت به جذب شدن همسرش به مرد دیگر حساس باشد و اگر کمبودی برای همسرش وجود دارد، به جای شانه خالی کردن، خودش آن را برطرف کند وگرنه به خاطر روحیات بانوان (مثلا اینکه قلبشان با محبت همسرشان کامل پر می شود) ورود عشق دوم به طور هم زمان، به آنان آسیب جدی وارد می کند.
  • اما کفر بودن غیرت در مورد زن، با این معنای اصطلاحی، یعنی اگر مرد در شرایط خیلی خیلی خاص و با در نظر گرفتن مصلحت خانواده و اطمینان از آزار ندیدن همسر و … از بانوی دیگری در قالب زوجیت موقت یا دائم حمایت کرد، همسرش با برخورد تند و محاکمه گرانه، اجازه ای را که خداوند در این زمینه و البته در موارد ویژه به خانواده داده است را نفی نکند. البته اینکه در چه شرایطی و با چه دلایلی می توان تعدد زوجات یا ازدواج موقت را اخلاقی و صحیح دانست، موضوعی مستقل است که مطلبی درباره آن در گذشته نوشته ایم. به هر حال هرچه هست، به نظر می رسد مربوط به شرایط اضطراری است. (ضمن اینکه امروزه باید تابو بودن این موضوع در عرف جامعه را در نظر گرفت و از آسیب زدن به بانوان به خاطر برخی جهالت های امروز پرهیز نمود.)

 

 

 

 
 
غیرت چیست؟ چه غیرتی ارزشمند و چه غیرتی احمقانه است؟ + فیلم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

اسکرول