یکی از کاربران محترم (آقای عارف) پرسیده بود:
چرا خداوند هفتادمرتبه ازمادربه بندگانش مهربان توقران میخوندم چرا براقوم لوط حضرت ابراهیم ع شفاعت قوم لوط کردن پدیرفته نشد خداوند درادامه میفرمایند حضرت ابراهیم مهربان بردبار دلسوز بودمگه خداوند دلسوز مهربانتر بندگانش نیست حتی بیشترازپیامبرانش چرا شفاعت حضرت ابراهیم قبول نشد؟
پاسخی که به نظر حقیر می رسد و البته بازهم جای اندیشه برایم دارد، این است:
همیشه اندیشه کردن در خود آیات برای ما پیام دارد. در اعجاز قرآن همین بس که جواب سوالاتی را که آیات برایمان ایجاد می کند، وقتی از خود آیه ها جستجو می کنید، به ظرافت و زیبایی جوابی می یابید. آیاتی که گفتید را اول ببینیم:
==================================================
فَلَمّا ذَهَبَ عَنْ إِبْراهِیمَ اَلرَّوْعُ وَ جاءَتْهُ اَلْبُشْرى یُجادِلُنا فِی قَوْمِ لُوطٍ ﴿هود، ۷۴﴾
پس هنگامی که ترس و دلهره از ابراهیم برطرف شد و آن مژده به او رسید، با ما درباره قوم لوط [به قصد دفع عذاب از آنان] به گفتگو پرداخت.
إِنَّ إِبْراهِیمَ لَحَلِیمٌ أَوّاهٌ مُنِیبٌ ﴿هود، ۷۵﴾
به راستی که ابراهیم بسیار بردبار و دلسوز و روی آورنده [به سوی خدا] بود.
یا إِبْراهِیمُ أَعْرِضْ عَنْ هذا إِنَّهُ قَدْ جاءَ أَمْرُ رَبِّکَ وَ إِنَّهُمْ آتِیهِمْ عَذابٌ غَیْرُ مَرْدُودٍ ﴿هود، ۷۶﴾
ای ابراهیم! از این [گفتگو] درگذر؛ زیرا فرمان پروردگارت [بر عذاب قوم لوط] فرا رسیده و یقیناً آنان را عذابی بدون بازگشت خواهد آمد.
==================================================
نکته اول
استدلال خداوند این است که : «امر خدا آمده است» در مورد عذاب قوم نوح هم استدلال مشابهی هست:
==================================================
وَ اِصْنَعِ اَلْفُلْکَ بِأَعْیُنِنا وَ وَحْیِنا وَ لا تُخاطِبْنِی فِی اَلَّذِینَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ ﴿هود، ۳۷﴾
و با نظارت ما و [بر اساس] وحی ما کِشتی را بساز، و با من درباره کسانی که ستم کرده اند، سخن مگو که یقیناً آنان غرق شده هستند.
==================================================
خداوند آنان را غرق شده می داند. یعنی می گوید کار تمام است و تصمیم گرفته شده است.
نکته دوم
و بعد همین خدایی که می گوید عذاب بر نمی گردد، دلسوزی حضرت ابراهیم علیه السلام را می ستاید. این ستایش خداوند تشریفاتی نیست و نشان می دهد خود خداوند هم لااقل این صفات را دارد. این دلسوزی در خداوند هم هست. این طور نیست که خداوند گفته باشد مثلا «این ابراهیم، خیلی دلش نازکه».
پس به راحتی می توانیم نتیجه بگیریم جای دلسوزی دلسوزان بوده اما نکته بالاتری بوده که بر این دلسوزی غلبه داشته است. اما آن نکته چه بوده است؟ خواهیم گفت.
نکته سوم
باید ببینیم اصلاً چرا خداوند عذاب می کند. خدا که نیازی به عذاب کردن ندارد پس انسان ها به عذاب نیاز دارند. به همین سادگی. حال اینکه عذاب چه نیازی از آنان را برطرف می کند، بحث دیگری است که مجالش اینجا نیست. اگر این نکته را بپذیریم، باید بگوییم متاسفانه قوم لوط به نقطه ای رسیده بودند که ظرفیت استفاده از دنیا را از بین برده و به قول حضرت نوح درباره قومش، اگر می ماندند، نسل های بعد آنان هم از ظرفیت دنیا نمی توانستند استفاده کنند:
« إِنَّکَ إِنْ تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبادَکَ وَ لا یَلِدُوا إِلاّ فاجِراً کَفّاراً : که اگر آنان را باقی گذاری، بندگانت را گمراه می کنند و جز نسلی بدکار و ناسپاس زاد و ولد نمی کنند. ﴿نوح، ۲۷﴾ »
خداوند این نقطه را در آنان دیده بود و بهتر برای انسان ها این بود که قوم لوط با عذابی سخت از زمین برچیده شوند.
نکته چهارم
وقتی خداوند با در نظر گرفتن همه جوانب درباره کسانی حکم می کند و تصمیم می گیرد، (مثل تقدیرات کلی ما در شب قدر برای یک سال)، از آن به بعد مقدرات انسان های آن قوم و دیگر اقوام را به نحوی تنظیم می کند که بهترین بهره برداری از آن تصمیم انجام شود. وقتی بنا می شود سه روز بعد بلا بیاید، اتفاقاتی در هستی آغاز می شود. بنابراین علاوه بر اینکه خداوند این تصمیم را با سنجش عالمانه خود گرفته، به خاطر آغاز شدن امر الهی، برگشت آن به قبل از تصمیم (که در اصطلاح ما بداء نامیده می شود) می تواند مشکلات زیادی را برای انسان ها ایجاد نماید. (البته این نکته خیلی جای بحث دارد و خیلی خیلی ساده بیان کردیم) به همین خاطر خداوند خیلی جاها درباره حتمی بودن تصمیم سخن گفته است.
راه بازگشت بسته نبود
با این وجود اگر قوم حضرت لوط پشیمان می شدند و بر می گشتند، همان طور که تصمیم به عذاب قوم حضرت یونس تغییر کرد، عذاب قوم لوط هم برداشته می شد. اما شفاعت حضرت ابراهیم علیه السلام مصلحت الهی از عذاب قوم لوط را نمی توانست عوض کند.