به واقع خواب و خواب دیدن پدیده عجیبی است. هرچه بیشتر در آن دقت می کنیم، از سویی عجایب و از سوی دیگر، سوالات بیشتری نمایان می شود. می خواهم به سه نکته در مورد آن اشاره نمایم:
۱- عناصر خواب الزاما از قوانین علی و معلولی پیروی نمی کند. بلکه گاهی تمایل خودآگاه خواب بیننده، در پیش برد وقایع خواب اثر دارد. مثلا او دوست دارد بر جاذبه زمین غلبه کند و می کند.
۲- به طور روشن، برخی از عناصر رویا را می توانیم خود تولید کنیم. برای من بسیار پیش آمده که تمایل و خواست خود را در خواب دیده ام. این نشان می دهد خودآگاه ما در خواب دیدنمان اثر می گذارد. مثلا من در خواب به طور روشن انتظار داشتم که دشمنم، مرا نبیند و ندید.
۳- در عین حال به طور روشن، برخی از عناصر خواب از تمایل خودآگاه من تبعیت نمی کند. مثلا در خواب گاهی شکست می خوریم و ترس ما فرا می گیرد و نمی توانیم بر آن پیروز شویم. در عین حال، این را درک می کنیم که تمایل ما غلبه او نبوده است.
۴- گاهی اوقات که از یکی از اتفاقات خواب سر در نمی آوری الهامی در دلت شکل می گیرد که مطمئن می شوی این تصویر چیست. مثلا کسی به سویت می آید. او را نمی شناسی. ناگهان مطمئن می شوی او پدربزرگت است. بدون اینکه کسی بخواهد به تو این موضوع را اعلام کند. وقتی خواب ادامه یابد هم متوجه می شوی این فهم تو درست بوده است.
۵- یکی از اعجاب انگیز ترین عناصر خواب، این است که گویا کسی حوادث آینده خواب را می داند و وقایع خواب را نسبت به آن طراحی می کند. طرحی که خودآگاه من در آن اثر ندارد. برای نمونه، همین دیشب خواب می دیدم تانکی به سوی دوستانم می رود. به سختی بر روی آن رفتم تا راننده تانک را بیرون کشم. جزئیات تانک را هم یادم هست. وقتی خواستم درب تانک را باز کنم، متوجه شدم که به شدت اطراف درب با پلاستیک آب بندی شده است. تعجب کردم. اما به کار خود ادامه دادم.
درب را باز کردم و فریاد می زدم بیا بیرون. دیدم تانک در حال ورود به رودخانه است. از روی آن پایین آمدم که غرق نشوم. بعد از چند لحظه فهمیدم که تانک قرار بوده بتواند با آن آب بندی، از زیر آب عبور کند و حال با باز شدن دربش، آب وارد آن شد و از کار افتاد.
من واقعا در خواب نمی دانستم که چرا تانک آب بندی شده است. حتی نمی دانستم که چرا تانک در حال ورود به آب است. این را به طور روشن دریافتم که من حوادث خواب را طراحی نمی کردم. حال این طراحی کننده خواب من کیست؟ ناخودآگاه من است؟ چیزی درون من است که از تصمیماتش اطلاعی ندارم یا آنکه موجود یا فرآیندی بیرون من است؟
نگاه به خواب با باور های دینی
اگر با باورها و نگاه الهی و دینی بخواهم به موضوع بنگرم، باید به این نکته اشاره کنم که گویا خواب در رشد و تکامل آدمی نقش بزرگی بازی می کند.
اگر بپذیریم که فلسفه ی در دنیا ماندن ما، قرار گرفتن در شرایط انتخاب است تا یاد بگیریم انتخاب کردن خوبی ها زیباست، خواب شرایطی را فراهم می کند که در بیداری امکان فراهم شدنش نیست و به این ترتیب ظرفیت بزرگتری از انتخاب های انسان شکوفا می گردد.
